“Het doel van Het Apotheekloket is om onder andere vraag en aanbod van verkopende en kopende apothekers bij elkaar te brengen”, zegt de nieuwe manager van Het Apotheekloket, Renée Nijhuis. “Wij vinden het vanuit Het Apotheekloket belangrijk om farmaciestudenten, apothekers in spe en apothekers aan ons te binden, met als belangrijkste doel het voortbestaan van de zelfstandige, openbare farmacie.”
“Verder houden we ons bij Het Apotheekloket bezig met zaken waarbij we de coöperatie Mosadex kunnen ondersteunen, zoals een vacaturebank, een kenniscentrum (het Kennisloket), een aios opleidingsprogramma (het TOP-programma) en niet te vergeten ons netwerkevent: Het Netwerkloket. Het gaat bij Het Apotheekloket om verschillende dingen in de apotheekwereld, specifiek de zelfstandige, openbare farmacie. Zo vormen we als coöperatie een sterk netwerk. Één van de zaken waar we regelmatig vragen over krijgen, is bedrijfsovernames. Bij dit proces ondersteunen wij de verkopende en/of kopende apotheker en hebben we een databestand met potentiële overnamekandidaten. Deze kandidaten worden op basis van het gewenste profiel, na overleg, voorgedragen aan de verkopende apotheker. Op deze wijze proberen wij de juiste match voor een overname te realiseren.”
Het Apotheekloket doet haar uiterste best om een match tussen een verkopende apotheker en een potentiële kandidaat te realiseren. Soms doen we dat als Apotheekloket individueel en soms werken we daarin samen met andere partijen, zoals Het Nederlands Farmaceutisch Apothekersfonds (NFA). NFA is als partij uniek gezien haar fondsstructuur. Dit maakt het voor apothekers financieel mogelijk om een eigen apotheek te verwerven.
Hoe werkt dat dan, een apotheek (of meerdere) overnemen met hulp van de NFA? Om daar inzicht te geven, spraken we met een verkopend apotheker, aankopend apotheker én de begeleider van de NFA.
Jaap Dik – verkopend apotheker
“Ik ben ruim veertig jaar apotheker, in Vianen. Eerst alleen Apotheek Vianen. Vanuit daar richtte ik Apotheek Monnikenhof op. Dat werd later een maatschap, toen de oude apotheker stopte. Ik ging samen met twee vrouwelijke maten verder met de twee apotheken.”
“Toen ik vorig jaar 65 werd, ben ik gaan inventariseren. Wat wil ik op mijn 67e? En wat willen de andere twee maten in de maatschap dan? Zij zijn jonger dan ik.” Zijn collega’s gaven, enigszins tot zijn verrassing, aan dat ze wel oren hadden om iets anders te gaan doen. “Dat gaf een andere dynamiek aan de situatie. Want dat betekende dat ík niet een deel van de maatschap zou overdragen, maar dat we samen een maatschap van twee apotheken zouden gaan overdragen.”
“Dat eerste is lastig, omdat iemand die er nieuw bij komt, wel moet passen bij de bestaande maten.” De nieuwe situatie zorgde voor andere beren op de weg – zeker toen één van zijn maten aangaf vanwege persoonlijke omstandigheden voor een versnelde procedure te opteren.
Het drietal besloot om een adviseur van de VvAA in te schakelen. “Op allerlei andere gebieden hadden wij goede ervaringen met hen. We gaven ze de opdracht om een partij te zoeken die onze apotheken wilde overnemen.”
“Dan ga je een heel traject in. De andere partij moet bijvoorbeeld eerst een geheimhoudingsverklaring ondertekenen, voordat hij of zij überhaupt te weten kan komen om welke apotheek het gaat. Sommige partijen haken af en op een bepaald moment houd je een aantal over. Dan ga je kijken wat de voorwaarden zijn – financiële, maar ook andere. Kijk, twee van de drie maten woonden in de plaats Vianen, waaronder ik zelf. Dat betekent dat je veel contacten hebt met mensen. Dan wil je niet horen: ‘Aan welke partij heb je het nu over gedaan?’. Gelukkig ging het om een professionele partij. Niet iemand die de apotheken wilde uitkleden of het personeel wilde ontslaan. Daar voelden we ons natuurlijk verantwoordelijk voor.”
“We hebben veel parttimers in dienst, maar in totaal hadden we vorig jaar dertig kerstpakketten nodig. Dat zijn dertig gezinnen, waar je een verantwoordelijkheid voor hebt. Met je medewerkers bouw je een band op. Dat contact wil je goed houden – met sommige heb ik nu ook nog contact. Het feit dat er niemand is opgestapt, geeft denk ik wel aan dat we het goed hebben gedaan op deze manier. En onze tweede apothekers zijn ook gebleven, zij hebben een hogere functie gekregen. Zo blijft de cultuur bewaard.”
“Natuurlijk moesten wij zelf ook informatie aandragen. De overnemende partij wil weten of het om een levensvatbaar plaatje gaat. En of het in zijn of haar plaatje past.” Lachend: “Dat betekende bijvoorbeeld dat we alle lopende contracten boven tafel moesten krijgen. Een hele puzzel.”
Dik en maten kregen ook de gelegenheid een profielschets op te stellen van hun potentiële opvolger. De NFA werd ingeschakeld om een apotheker te zoeken aan de hand van die schets. “Daar ging de NFA dan de boer mee op. Ik had wel het vermoeden dat ze dachten: dit kan wel iets voor Christiaan zijn. Maar wij werden niet gekend in de uiteindelijke selectieprocedure, de NFA komt met één kandidaat. Mooi is natuurlijk dat de apotheken van ons en die van hem – in Culemborg – dicht bij elkaar liggen. Daar kan hij natuurlijk ook voordeel mee behalen, dat hij maar één keer een bezorger hoeft laten rijden naar plaatsen als Everdingen en Zijderveld. Daar hebben beide maatschappen klanten.”
Bart van der Arend - NFA
“Samen met Marcel Dost en Dirk-Jan Seckel ben ik de initiatiefnemer van de NFA. Ik ben zelf apotheker in Boxmeer en Sint Anthonis, we kennen elkaar van de vereniging van jonge apothekers.”
“De NFA bestaat nu een kleine vijf jaar. Eigenlijk is het al een jaar of tien, vijftien zo dat het niet meer zo eenvoudig is om een apotheek over te nemen. Toen ik begon, kon ik ‘gewoon’ naar de bank lopen, die me met open armen ontving: ‘Geef me een knuffel en wat wil je hebben?’ Maar dat werd op een gegeven moment minder. Vervolgens kwam ook het preferentiebeleid. Er stopten steeds meer apothekers met de verkoop, vaak met het idee ‘laten we maar even wachten’. Tegelijkertijd kregen jonge apothekers te horen dat het allemaal niet meer zo zeker was.”
“Gevolg was dat veel zelfstandige apotheken werden opgekocht door grote ketens of grootgrondbezitters. Dat vonden wij onwenselijk. Wij vinden dat innovatie en ontwikkeling, eigenaarschap en het gevoel van de werkvloer het best tot hun recht komen bij individuen. Voel je de pijn van de werkvloer, dan ga je er ook iets aan doen.”
“Dat is niet altijd op economische cijfers gebaseerd. Als er een rij staat in jouw apotheek, dan denk je: dat is mijn schuld. Daar moet ik iets mee. Zit je op een hoofdkantoor, dan denk je: de cijfers zijn goed. Jíj ziet die rij niet. Daar zit het grote verschil.”
“Daar wilden we iets voor verzinnen en zo is de NFA ontstaan. Wat wij doen is eigenlijk heel simpel: wij kopen een apotheek van een apotheker die het gunt aan een jonge apotheker. Het kan om een cluster gaan, of om een individuele apotheek. Vervolgens zoeken wij daar één of meerdere jonge apothekers bij. Die vragen we om in ieder geval met ook wat eigen geld mee te doen; we willen namelijk wel dat hij of zij een mate van verantwoordelijkheid draagt.”
“Die jonge apotheker begint vanaf dag één als baas. Hij of zij neemt de beslissingen en richt de zaak in alsof het van hem of haar is. Vervolgens is het uitgangspunt dat na een periode van 5 tot 7 jaar, afhankelijk van de grootte van de apotheek of het cluster, het eigendom voor de volle 100% wordt overgedragen aan de jonge apotheker.”
“Het kapitaal hiervoor bouwt de jonge apotheker op doordat hij vanaf de eerste dag een deel van de winsten uit de apotheek naar zich toe ziet komen. Vervolgens kan hij of zij dan aan het einde van de periode met dat bedrag naar de bank om de apotheek volledig naar zich toe te trekken. Het andere deel van de winst wordt gebruikt om de aandeelhouders die er via het fonds in zitten een rendement uit te keren op basis van hun inleg.”
Van der Arend vervolgt: “Inmiddels hebben we het nu zo georganiseerd dat er een aantal apothekers klaarstaan die wel tot een overname bereid zijn. Dat was in het begin niet zo en dan duurde het soms langer om een match te vinden tussen jonge apotheker en de apotheek. Ook doen wij een beroep op Het Apotheekloket als we in een bepaalde regio geen potentiële kandidaten vinden. Zij vullen het aanbod heel goed aan en dit heeft al enkele keren tot een goede match geleid.”
“De organisatie NFA zit nu nog voornamelijk in de groeifase en dus komen er meer apotheken in het fonds dan dat er uitvloeien. Maar we naderen langzaam het punt waarop de eerste investeringen uitstromen en we naar een status quo toegroeien. Uiteindelijk richten we ons op een situatie waarbij we jaarlijks in staat zijn om tien tot vijftien apotheken te absorberen en tegelijkertijd hetzelfde aantal weer terug te laten vloeien naar de markt als zelfstandige apotheken.”
“We werken op maat. Soms past een één-op-één overname, soms voegen we ondernemingen samen in een cluster. Het komt voor dat iemand alleen een overname wil doen, maar soms ook dat een jonge apotheker zegt dat hij met een bepaalde collega wil samenwerken. In onze database hebben we verschillende jonge apothekers zitten. Apothekers die willen verkopen, krijgen uiteraard eerst een intake. En dat geldt ook voor de jongeren. Bij ons gaat het erom dat er een opvolging komt door een intrinsiek gemotiveerde apotheker met ondernemersgeest. We kijken niet naar het hoogste bedrag, maar naar de beste match. Daar moet ook de verkopende partij het mee eens zijn.”
Christiaan Raap - aankopend apotheker
“Ik zocht niet meteen uitbreiding. Ik was al eigenaar van Service Apotheek Parijsch in Culemborg. Maar deze kans kwam voorbij. Soms wordt één apotheek een dagelijkse routine, dit gaf weer een nieuwe uitdaging. Vandaar dat ik de kans heb gepakt.”
“Natuurlijk moest ik er wel over nadenken, maar uiteindelijk is het zo dat het nu nog kan en dat ik het nu ook wel aankan. Mocht er nu nog een uitbreidingsmogelijkheid voordoen, dan doe ik het niet meer – het is goed en genoeg zo. Het gaat om twee apotheken, waarbij de ene wat groter is dan mijn eigen zaken en de andere wat kleiner.”
“Wat we vooral veranderd hebben na de overname, is de implementatie van een nieuw apotheekinformatiesysteem. Het bestaande systeem, van zo’n vijf jaar oud, beantwoordde niet aan de huidige eisen. Overstappen op een nieuw systeem is een heel intensief traject, dat weet iedere apotheker wel. Maar we hebben het toch gedaan, zodat we klaar zijn voor de toekomst. Het kon in dit geval niet, maar ik raad anderen als het enigszins kan aan eerst om een tijd mee te draaien bij de apotheek die je wilt overnemen. Dan leer je de processen kennen én je ontdekt waar je eventueel verbeteringen kunt doorvoeren.”
“Van de NFA krijg je vooral begeleiding als het gaat om de financiële en juridische afwikkeling van de overname. Dat is heel mooi, al blijft er veel werk voor jou als apotheker liggen. Je moet veel zelf uitzoeken. Gelukkig kun je met vraagstukken over kostenstijgingen en personeelsvraagstukken ook bij de NFA terecht. Net als veel apotheken hebben ook wij te maken met een tekort aan personeel, daar ontkom je niet aan.”
“Daarom hebben, we naast het implementeren van een nieuw systeem, ook wat aan de openingstijden gedaan. Niet teveel, want het is ook een vermindering van de service.”
“Eén van de voormalige leden van de maatschap heeft nog een jaar voor mij gewerkt. De heer Dik is dus met pensioen gegaan en de andere apotheker vertrok ook. De derde werkte nog een jaar door in loondienst. We hadden en hebben ook een goede relatie.”
“De NFA-constructie gaat om een volledige overname en een herfinanciering, waarbij ik de apotheek in de loop van een aantal jaren volledig kan overnemen. De NFA helpt daar goed bij, al blijft er natuurlijk altijd nog werk over. Daar ontkom je niet aan. Al met al ben ik blij met hoe het is gegaan.”
