Instellingsfarmacie is een specialisatie, dat doe je er niet even bij

Wist jij dat je je kunt specialiseren in instellingsfarmacie? Veel apothekers zijn daar niet mee bekend. En daar wil TOP Instellingsapotheek Vlaslant verandering in brengen! Want als het aan apotheker Manon Snels ligt, komt instellingsfarmacie op de kaart, naast openbare- en ziekenhuisfarmacie. “Instellingsfarmacie is een specialisatie, dat doe je er niet even bij."

In dit artikel vertelt Vlaslant hoe het is gelukt om haar vacature instellingsapotheker i.o. invulling te geven en legt uit wat het verschil met een openbaar apotheker is.

Dubbel specialiseren

Manon Snels is beherend apotheker van Instellingsapotheek Vlaslant in Valkenswaard. Het team van 10 farmaceutisch deskundigen levert farmaceutische zorg aan 5 instellingen, waaronder verpleeg- en verzorgingshuizen met somatische- en revalidatiezorg, woongroepen met verstandelijk beperkten en gehandicaptenzorg. Manon is tevens erkend apothekeropleider en leidt in die rol per 1 februari voor apotheker in opleiding (AIOS) Hester Evering op.

De route die Hester naar de opleidingsapotheek heeft geleid, is opvallend. Ze is in het Oosten van het land opgegroeid en, na haar studie in Groningen, 260 km naar het Zuiden verplaatst om aan de slag te gaan in het Brabantse Valkenswaard, onder de rook van Eindhoven. Hester heeft specifiek gezocht naar een opleidingsapotheek waar zij zich in het werkveld dubbel kan specialiseren: zowel als openbaar apotheker èn als instellingsapotheker.

Het verschil?

Op de vraag wat dan het grote verschil is tussen openbaar apotheker en instellingsapotheker, geeft Manon een helder antwoord. "Als instellingsapotheker zie je de patiënten niet. En dat maakt een groot verschil in de communicatie. Want waar je in de openbare apotheek direct de vraag aan de patiënt kunt stellen (aan de balie, telefonisch, via mail of de app), gaat het bij de patiënten in instellingen via de arts en zorgprofessionals. En dat vergt een andere aanpak. Daarbij komt dat de zorgvraag bij patiënten in een instelling vaak complexer is, zeker bij verpleeg- en verzorgingshuizen.”

De opleiding tot apotheker, relevante arbeidsmarkten en carrièredagen zijn voornamelijk gericht op een toekomst in de openbare apotheek, de ziekenhuisapotheek of de farmaceutische industrie. De instellingsfarmacie is onderbelicht. Dat is jammer, want alleen al de TOP Instellingsapotheken leveren de farmaceutische zorg aan ruim 50 instellingen (V&V met/zonder revalidatie, Gehandicaptenzorg​, GGZ en Privéklinieken) met ruim 15.000 patiënten. Gelukkig komt Hester via een stageopdracht in aanraking met instellingsfarmacie en dat heeft meteen haar interesse.

Complexere en uitdagende vraagstukken

Hester is sinds september 2022 werkzaam bij Vlaslant en tot nu toe vindt ze instellingsfarmacie een leuke uitdaging. “Juist de combinatie is heel interessant. Als openbaar apotheker ben je bezig met de individuele patiënt aan de balie, als instellingsapotheker zorg je voor de patiënten die verblijven in of verbonden zijn aan instellingen. De casussen zijn vaak complexer en juist die wekken mijn interesse.”

Het is vooral wennen aan een andere werkwijze; want hoe verloopt communicatie als je niet direct contact hebt met de patiënt en waar haal je informatie vandaan? “Soms denk ik: dit zou ik dus vragen aan de patiënt zelf als die aan de balie staat, maar omdat je bij de instellingsapotheek geen patiënten ziet, is dat niet mogelijk. Met wie overleg je dan? En je krijgt echt andere vragen dan in de openbare apotheek. Bijvoorbeeld de vraag over het indikken van een suspensie of over de inhoud van capsules, die de patiënt niet wil inslikken.” De uitdaging voor Hester op dit moment is om dat soort vraagstukken zelf op te kunnen lossen.

Wat heeft iemand nodig?

Als apothekeropleider heeft Manon de taak om ‘de AIOS te begeleiden in de groei en ontwikkeling als openbaar apotheker en de AIOS te helpen om barrières in de persoonlijke ontwikkeling te slechten’. Of in Manon’s woorden: “Hester enthousiast maken voor alles wat het openbaar apothekerschap omvat, wat er procesmatig speelt binnen de openbare apotheek en specifiek bij de instellingenapotheek.”

Manon ziet het als haar persoonlijke uitdaging om, zeker in de startfase van de opleiding, af te tasten wie haar AIOS is als persoon. Wat heeft diegene nodig? Waar zitten (nog te ontwikkelen) competenties? En hoe, waar en op welke momenten kan ik de AIOS faciliteren om een goede (instellings)apotheker te worden? Ik vind het mooi om tijdens het opleidingstraject de ontwikkeling te zien van een individu, van mezelf, van het team en van onze hele organisatie”, aldus een bevlogen Manon.

Stap 1: dagstructuur

Elke apotheker in opleiding voor specialisatie wordt eerst praktisch ingewerkt. Het eerste doel is om de dagstructuur (de lopende gang van zaken) te leren kennen. Daarvoor draai je als AIOS mee in de rol van assistent(e), zodat je weet wat dat inhoudt. Wat doet een dagapotheker in een instelling? Je bent de vraagbaak voor het team, leert zelfstandig problemen oplossen, structureel en ad hoc als dat niet anders kan. Daarna komt de deep dive: je leert samen met een arts medicatiereviews in de instelling uit te voeren. Je leert werken met het gebruiksvriendelijke Medimo, wat heel anders is dan het ApotheekInformatieSysteem. Ook leer je alle facetten van (en het hele netwerk rondom) het geneesmiddeldistributieproces. Dit is bij iedere instelling (met ieder een eigen doelgroep patiënten en een eigen cultuur) toch weer net wat anders is. Zo heeft iedere instelling een andere aanpak nodig.

Vandaag antwoord? Dan bellen

De communicatie over de zorgvraag van de patiënt gaat dus wezenlijk anders dan in de openbare apotheek. Daarom wordt in de specialisatie extra aandacht gegeven aan de manier van communiceren met artsen en zorgprofessionals van een instelling. Het zijn vaak groter organisaties, dus vaak leer je eerst wie waar te bereiken is en op welke manier dat het meest efficiënt gaat. Manon heeft een eenvoudige stelregel: “Wil je vandaag een antwoord? Dan bel je. Kan het antwoord een aantal dagen wachten? Stuur dan een berichtje. Afhankelijk van wat je wil weten, kun je vaak ook bij de zorg terecht. Het zorgpersoneel weet veel over de dagelijkse praktische kant van een patiënt. Soms werkt het bijvoorbeeld beter als medicatie gemalen wordt, als patiënten moeilijk kunnen slikken of het kan zijn dat de kleur van een tabletje een reden is om niet te slikken. Dan kijken we naar een alternatief.”

Mee op pad

Iedere instelling heeft eigen waarden en een eigen cultuur. Dat leer je alleen door de apotheker in opleiding mee te nemen naar de instelling zelf, mee te nemen naar de verschillende overleggen waar je als apotheker bij zit (bijv. FTO, Geneesmiddelcommissie en de Kwaliteitscommissie). Dan ga je ook proeven welke graad van zelfstandigheid je krijgt, bij wie je moet zijn als je ergens mee aan de slag wilt gaan. Hoe je mensen enthousiast kunt maken.

Inmiddels heeft Hester twee instellingen bezocht, een voor verstandelijk gehandicaptenzorg en een met ouderenzorg. In beide locaties heeft ze de noodvoorraad gecontroleerd. Het bleek nuttig want ze heeft nu al meer inzicht gekregen in het verschillende assortiment van de instellingen, het medicatiegebruik vanuit de noodvoorraad en het belang van bepaalde geneesmiddelen hierin. En dat is bij beide instellingen echt maatwerk. En ze merkt op dat je in de apotheek niet doorkrijgt wanneer iets, om welke reden ook, toch niet uit de noodvoorraad wordt gehaald.

Creativiteit als competentie

Instellingsfarmacie is een andere tak van sport. Is het competentieprofiel voor een instellingsapotheker dan ook anders als voor een openbaar apotheker? Manon geeft aan dat ze voor het hele apotheekteam, van bezorger tot apotheker, bovenal op zoek zijn naar enthousiastelingen. “Bevlogen medewerkers die dingen zien, die verder kijken dan hun neus lang is en verbeteringen aandragen. In hun eigen werk, voor de cliënten van de apotheek en in de samenwerking met andere zorgprofessionals.”

“En specifiek voor de instellingsfarmacie vragen we om een apotheker die energie haalt uit farmaceutisch inhoudelijke vraagstukken, die de complexiteit van zorgvragen leuk vindt, iemand die van praktisch aanpakken houdt en creativiteit bezit om zorg op maat te leveren. Een apotheker die de processen door heeft en daar mee bezig wil gaan. Iemand die zichzelf afvraagt: ‘hoe loopt het, hoe kan het beter en waar worden de cliënten, patiënten en medewerkers blij(er) van?’”

Meer kenbaarheid en aandacht

Dit artikel is een publicatie van TOP Instellingsapotheek. TOP Instellingsapotheek wil meer kenbaarheid geven aan instellingsfarmacie als specialisatie. En dus zou er meer aandacht voor moeten zijn gedurende de opleiding tot openbaar apotheker. Daarin wil TOP Instellingsapotheek meedenken en dat kan op veel manieren. Te beginnen bij stageplekken. Apotheek Vlaslant is een stageapotheek: studenten kunnen een aantal dagen meekijken en dan krijgen ze naast de openbare apotheek ook een kijkje in de keuken van de instellingsapotheek. Manon: “Voor de meeste studenten gaan de ogen open, ze vinden het heel interessant.”

Bron: topinstellingsapotheek.nl

17 april 2023